زمانی که مقاله‌ای را به نگارش درمی‌آورید و قصد دارید که آن را برای یک ژورنال ارسال کنید، باید حواستان به رعایت فرمت ژورنال موردنظرتان باشد. یعنی بدانید که قرار است ظاهر و ترتیب گذاشتن بخش‌های مختلف اثرتان در مقاله از چه اصول و شکلی پیروی کند و محتوای‌تان هم در هر بخش منعکس‌کننده کدام بخش کارتان باشد.
در ادامه درباره فرمت‌بندی مقالات بیشتر برایتان خواهیم گفت چون فرمت‌بندی صحیح مقالات بسیار مهم است. بسیاری از مقالات به خاطر رعایت‌نکردن درست فرمت مجلات از پذیرش در آنها محروم می‌شوند.
منظور از فرمت بندی مقاله علمی پژوهشی چیست؟
بعد از اینکه پیش‌نویس نهایی یک مقاله به اتمام می‌رسد، نوبت پیرایش کار می‌شود.
منظور چیست؟ یعنی باید شکل و ساختار مقاله به‌گونه‌ای تغییر کند و بهینه‌سازی شود که مخاطبان بیشترین میزان دریافت پیام را از آن داشته باشند. یکی از اصولی که به این امر کمک می‌کند، فرمت‌بندی مقالات است. پس مقالات خام قبل از فرستاده‌شدن به ژورنال‌های گوناگون نیاز به فرمت‌بندی دارند.
اگر مقاله‌تان را به فرمت ژورنال موردنظر خود درنیاورید، امکان پذیرش آن بسیار اندک خواهد بود. گاهی‌اوقات، هرچقدر هم که محتوای علمی یک مقاله مطلوب باشد، باز هم به دلیل رعایت‌نکردن فرمت‌بندی ژورنال موردنظرش رد می‌شود. علت چیست؟ علاوه بر اینکه مجلات به‌دنبال ایجاد ساختاری یکپارچه برای ارائه مقالات خود هستند، رعایت نکات فرمت‌بندی از سوی یک نویسنده به آنها نشان می‌دهد که دقت و توجه زیادی از سوی نویسنده یا تیم نویسندگان صورت گرفته و اساسا، برای کارشان ارزش و توجه زیادی خرج کرده‌اند. این خود یک امتیاز مثبت در داوری مقالات خواهد بود.
انواع فرمت‌بندی مقاله علمی پژوهشی
هر مقاله دارای دو نوع فرمت‌بندی است:
- فرمت محتوایی؛
- فرمت ساختاری.
فرمت محتوایی نوعی فرمت و ساختار است که هر نویسنده برای نگارش متن خود در نظر می‌گیرد و با توجه به اشرافی که به بخش‌های مختلف کارش دارد، تصمیم می‌گیرد که کدام بخش‌ها را در ترتیبی معین معرفی کند و در مقاله بگذارد.
البته در این بخش هم پیروی از اصولی که مجله موردنظر برای چاپ مقاله عنوان می‌کند، ضرورت دارد. برای همین نویسنده باید با توجه به اینکه مثلا قرار است، بنا به دستورالعمل هر مجله، در کدام بخش از نتایج و دستاوردهای خود یا قسمت‌های مختلف تحقیق و پژوهشش صحبت کند، چیدمان اثر را رعایت نماید.
در فرمت ساختاری باید به چارچوب‌های هر مجله به‌طور تمام و کمال دقت شود. هر موسسه و مجله دارای چارچوبی ساختاری و ظاهری برای انتشار مقالات است. مجلات در فرمت ساختاری فونت، اندازه نگارش کلمات، شیوه منبع‌دهی، ترتیب بخش‌ها و شیوه حاشیه‌درست‌کردن و کادر برای متن را تعیین می‌کنند. در فرمت‌بندی ساختاری است که مشخص می‌شود، مقدمه، چکیده، روش‌شناسی و… چطور و با چه ترتیبی مطرح می‌شوند.
اهمیت و ضرورت فرمت‌بندی مقاله علمی پژوهشی چیست؟
فرمت‌بندی مقالات پیچیده و سخت نیست. اگر تجربه داشته باشید و یک یا دو بار این کار را انجام بدهید، دیگر بعد از دریافت چارچوب‌ها و ساختار موردنظر نشریات مختلف می‌توانید مقاله‌تان را به شکل و شمائل دلخواه‌شان دربیاورید. هر ژورنالی در وبسایت خود درباره فرمت موردنظرش برای چاپ مقالات اطلاع‌رسانی می‌کند.
قبل از سابمیت مقاله باید حتما به فرمت درخواستی مجله دقت کنید. فرمت‌بندی حکم ایجاد نوعی نظم و یکپارچگی میان مقالات یک مجله دارد که باعث می‌شود همگی مُهر یکسانی از تعلق‌داشتن به یک مجموعه را دریافت کنند. بدیهی است که وجود ساختاری یک‌دست به ایجاد انسجام در کار ارائه محتوای هر مجله کمک می‌کند.
شیوه فرمت بندی مقاله علمی پژوهشی چیست؟
برای اینکه بدانید فرمت‌بندی هر ژورنال چگونه است، باید به سایت آن مجله بروید و در بخش توضیحات آن که به معرفی چارچوب‌های مجله می‌پردازد، از شکل و شیوه فرمت‌بندی آگاه شوید.
فرمت‌بندی را ببینید و یاد بگیرید و برای نوشتن ترتیب بخش‌های مختلف مقاله، انتخاب فونت، حاشیه‌گذاری صفحات و خطوط، قراردادن جداول و شکل‌ها، رفرنس‌دهی و تمام موارد دیگری که ساختار ارائه مجله را مشخص می‌کنند به کلید و اصول کار مسلط شوید.
نحوه فرمت بندی مقاله علمی پژوهشی
ساختار انواع مقالات چگونه است؟
به‌طور کلی، ساختار مقالات به شکل زیر است و بنا به اینکه مقالات تحقیقی/پژوهشی، مروری و… هستند، این بخش‌ها کمی دستخوش تغییراتی اندک می‌شوند.
مقالات پژوهشی مقالاتی هستند که از اساس، موضوع و راه‌کاری نو درباره یک زمینه مطرح می‌شود. ساختار یک مقاله پژوهشی به شکل زیر است:
-
عنوان؛
-
اسامی نویسندگان؛
-
چکیده؛
-
کلمات کلیدی؛
-
مقدمه؛
-
بیان مساله؛
-
مبانی نظری(چارچوب)؛
-
فرضیه‌ها یا پرسش؛
-
مواد و روش‌ها؛
-
نتایج بحث؛
-
نتیجه‌گیری؛
-
منابع؛
-
پیوست.
برای مقالات مروری هم ساختاری مخصوص وجود دارد. مقالات مروری مقالاتی هستند که به بررسی و دسته‌بندی کارهای قبلی صورت‌گرفته درباره یک موضوع علمی می‌پردازند. ساختار و قالب آنها هم به شکل زیر است:
عنوان؛
چکیده؛
مقدمه؛
بیان مسئله؛
حکم؛
تعریف مفهوم‌ها/روش یا رویکرد مطالعاتی/نقد؛
روش شناسی؛
مبانی نظری؛
نتیجه گیری از مبانی نظری؛
بحث و نتیجه گیری.
منابع.
برای درک بهتر هر یک از این بخش‌های مقالات، بهتر است که هر یک را کمی شرح و توضیح بدهیم.
عنوان
عنوان هر مقاله عبارتی است که نشان می‌دهد، موضوع اثر درباره چیست و باید کاملا شفاف و صریح باشد.
اسامی نویسندگان
نام و نام‌خانوادگی نویسندگان در کنار شغل و مدرک تحصیلی‌شان باید در این بخش عنوان شود. ضمن اینکه دانشگاه محل تحصیل و نویسنده‌ای که مکاتبات با او انجام می‌گیرد هم در بخش اسامی با علامتی مانند ستاره مشخص می‌شود.
چکیده
در چکیده به روند و فرایند تحقیق و نتیجه‌ای که به دست آمده اشاراتی مختصر می‌شود. تعداد واژه‌هایی که برای نوشتن این بخش استفاده می‌شود، اندک است و باید در نهایت اختصار، مفاهیم موردنظر در این قسمت قید شوند. معمولا تعداد کلمات مجاز برای نگارش چکیده از ۳۰۰ کلمه بیشتر نمی‌شود. باید دید که ژورنال موردنظر چند واژه را برای نگارش این بخش اعلام می‌کند.
کلمات کلیدی
کلمات کلیدی هم تعداد محدودی هستند که از ۱۰ عدد تجاوز نمی‌کنند و مشخص می‌نمایند که محورهای اصلی مقاله درباره چیست. در واقع، واژگانی هستند که شناخت و یافتن مقاله در جست‌وجو برای رسیدن به یک موضوع خاص را ساده می‌کنند.
مقدمه
مقدمه بخشی است که به معرفی مقاله می‌پردازد و نگاهی به روش تحقیق و گردآوری اطلاعات هم دارد. اما در این قسمت از نتایج حرفی به میان نمی‌آید.
بیان مساله
بیان مساله شرحی دقیق از یک موضوع است و ابعاد موضوعاتی را که دوست دارید در یک مقاله به آن بپردازید، برایتان مشخص می‌کند. در واقع، به کمک بیان مساله است که هدف مقاله را صریح و شفاف بیان می‌کنید.
مبانی نظری
در بخش مبانی نظری باید مفاهیم اصلی و بنیادی مربوط به پژوهش آورده شوند. استفاده از آثار و نوشته‌های پژوهش‌گران دیگر در این قسمت هم رایج است. در واقع، مبانی نظری نقدی از دانش موجود درباره موضوع تحقیق است.
فرضیه‌ها یا پرسش
فرضیه یا پرسش هم عباراتی احتمالی و موقتی هستند که در فرایند تحقیق و پژوهش صحت‌شان مشخص و جواب‌هایی برای آنها پیدا می‌شود.
مواد و روش‌ها
در بخش مواد و روش‌ها باید به روش‌های به‌کار رفته در فرایند پژوهش بپردازید و مثلا بگویید که از روش‌های کیفی بهره برده‌اید یا کمی یا ترکیبی از این دو . اطلاعاتی هم درباره روش‌های نمونه‌گیری و جامعه آماری و… ارائه می‌دهید.
نتایج و بحث
در بخش نتایج باید درباره نتایج تحلیلی صحبت کنید که روی داده‌های به‌کاررفته در مقاله استفاه کرده‌اید. در ارائه نتایج باید شفافیت و صداقت را رعایت کنید. از جداول و نمودارهای مختلف کمک بگیرید و داده‌های تحلیل‌شده را در این بخش بیاورید. در قسمت بحث که بعد از نتایج می‌آید هم درباره نتیجه‌هایی که مطرح کرده‌اید، بحث می‌کنید و به این موضوع می‌پردازید که فرضیه‌های مطرح‌شده از سوی شما در پژوهش در بخش نتایج تایید شده‌اند یا خیر.
نتیجه‌گیری
نتیجه‌گیری همان کلام آخر یا جان کلام است. در این قسمت همه بخش‌های مقاله را به هم پیوند می‌دهید و مشخص می‌کنید که چطور یافته‌هایتان در عمل قابل‌استفاده هستند.
منابع
در این قسمت باید تمام مراجع و منابع دست اولی که برای تحقیق و نگارش مقاله مورداستفاده قرار گرفته‌اند، به‌طور کامل مطرح شوند. قیدکردن منابع و مراجع ارزش کار را بالا می‌برد و نشان می‌دهد که سواستفاده از هیچ اثر و مقاله دیگری صورت نگرفته است.